بؤلوم :
جمعه 25 آذر 1390     یازار : تورك اوغلو

عمادالدين نسيمي

 

سئييد علي ايماد اددين نسيمي (سيّد علي عمادالدّين نسيمي) (1404-1370). آذربايجانلي عاريف و شاعير.

حياتي

ايما اددين نسيمي (سيّد علي عمادالدّين نسيمي) 1370-جي ايلده دونيايا گليب. دوغوم يئري شيرواندير. بعضي تدقيقاتچيلار اونون باكيدان اولدوغونو ايديعا ائدير، بعضي لري ايسه نسيمي نين دوغوم يئري كيمي شيروانشاهلارين پايتاختي شاماخيني گؤستريرلر.

شاعيرين آتاسي سئييد مهممد (سيّد محمّد) شيرواندا ياخشي تانينان شخصيتلردن ايدي. نسيمي نين بير قارداشي دا واريدي. اونون شاماخيدا ياشاديغي، شاه خندان تخلوصو ايله شعرلر يازديغي و حاضيردا بو آدلا تانينان قديم قبريستانليقدا باسديريلديغي معلومدور. ايسلامدان سونراكي دؤورده شاماخي ايري مدنيت مركزلريندن بيرينه چئوريلير. بورادا چوخلو مكتب، مدرسه، بوتون شرقده مشهور اولان شئعر و موسيقي مجليسلري فعاليت گؤستريردي، زنگين ايجتيماي و شخصي كيتابخانالار دا آز دئييلدي. پايتاختدان بير قدر كناردا، ملهم (Məlhəm) آدلانان يئرده مشهور شاعير خاقاني نين عميسي-عاليم و حكيم كافي اددين (كافي الدّين) طرفيندن ياراديلميش دار-اوش-شفا (دار-الشّفا ) طيب آكادئميياسي دا فعاليت گؤستريردي. شاماخيدان بوتؤو بير شاعير و عاليملر پلئياداسي چيخميشدير كي، اونلارين دا آراسيندا بؤيوك صنعتكار افضل الددين خاقاني ني خوصوصي قئيد ائتمك لازيم گلير. نسيمي نين مكتب ايللري بئله بير موحيطده كئچيب.

شاعيرين اثرلري نين تحليلي گؤسترير كي، نسيمي شاماخيدا او دؤورون ان ياخشي اونيوئرسيتئتلري نين طلبينه جاواب وئره جك بير درجه ده كاميل تحصيل آلا بيليب. او، كلاسسيك شرق و قديم يونان فلسفه سيني، هابئله ادبياتيني گؤزل منيمسه ميش، موسلمان و خريستيان ايلاهياتي نين اساسلارينا بلد اولموش، طيب، آسترونومييا و آسترولوگييا، ريياضيات و منطيق ائلملرينه دريندن يييلنميشدي. او، ديللري ائله ياخشي اؤيرنميشدي كي، آذربايجان، فارس و عرب ديللرينده عئيني درجه ده گؤزل شئعرلر يازا بيليردي. اونون آذربايجانجا شئعرلري نين ديلي هم زنگينليگي، هم ده خالق نيطقينه ياخينليغي ايله سئچيلير، آتالار سؤزلري، ضرب-مثللر، حيكمتلي سؤزلر بورادا چوخلوق تشكيل ائدير. نسيمي نين روبايلري آذربايجان خالق شئعري نومونه لري اولان باياتيلارا چوخ ياخيندير.

نسيمي نين پوئزيياسيندا آذربايجانين، ائلجه ده ديگر شرق اؤلگه لري نين مشهور عاليم و شاعيرلري نين آدلاري تئز-تئز خاطيرلانير. بونلاردان ايبن سيناني ، خاقاني ، نيظامي ، فله كيني(فلكي) ، حللاج منصورو ، فضلوللاه نيميني (فضل الله نعيمي) ، شئيخ ماحمود شبوستريني (شئيخ محمود شبستري) ، اؤوهه‌دي ماراغاييني (اوحدي مراغه اي) و باشقالاريني گؤستره بيلريك.

حروفيلر تئيمورلنگ طرفيندن جيدي تزييقلره معروض قالديغي بير واختدا نسيمي وطندن ديدرگين دوشوب، عراق، [[توركييه]، [[سورييه]دا ياشاماغا مجبور اولوب. حروفيليك تعليمي اساسيندا ايره لي سوردويو پانتئيست ايدئيالاري اوستونده حلب شهرينده اعدام اولونوب.

نسيميني تبريزي نيسبه سينده تقديم ائدن ايبن ال-عيماد حنبلي يازير: " او، حوروفيلرين شئيخيدير، حلبده ساكين ايدي، طرفدارلاري چوخالدي، بيدتي آرتدي، ايش او يئره چاتدي كي، سولطان اونون اؤلدورولمه سيني امر ائتدي، بوينو وورولدو، دريسي سويولدو، چارميخا چكيلدي. "

نسيمي 3 ديلده يازيب. او، اؤز ايدئيالاريني پئشكار فيلوسوف كيمي آيريجا تراكتاتلاردا بيتكين سيستئمده وئرمه ييب، چونكي مييانجي نين، ايبن عربي نين گئنيش اهاته لي سوفي-فلسفي اثرلريندن سونرا بو مضموندا تراكتاتلار يازماغا او زامان بلكه ده احتيياج دويولموردو. حوروفيليگين نظري اساسلارينا گلديكده، نعيمي نين اثرلرينده او. آرتيق ايشله نيب حاضيرلانميشدي.

 

فلسفه سي

نسيميده هر ايكي قروپ – مؤعتديل و ايفراط سوفيلرين تاثيري آيدين دويولور. نسيمي آللاهي درك ائتمكله مؤوجود چوخلوغون هئچلييه وارماسي، هر شئيين واحيد وارليغين تظاهورو اولاراق قالماسي فيكرينه شريك اولور: " فانيي موطلق اولموشام، حاقلايام، حاق اولموشام. " نسيمي ايدراكدا يقينليگين